Kom hier meer te weten over 

de achtergrond en beweegredenen 

van dit project

Wat is songwriting?

Nou gaat deze informatie wel allemaal over het songwriting project in Lesbos, maar wat is songwriting eigenlijk? En wat is een 'song', of lied eigenlijk? De betekenis hiervan is vaak cultureel gebonden. Echter, het gemeenschappelijke aan liedjes is dat ze informatie bevatten. In de vorm van songteksten en muziek, vertellen liedjes verhalen en brengen ze gevoelens tot uiting (Baker, 2015). Songwriting in het algemeen is het schrijven van liedjes. In therapeutische context is songwriting een interventie binnen de muziektherapie. Songwriting wordt dan toegepast via een therapeut-cliënt relatie en met een therapeutisch doel. Doelen zijn bijvoorbeeld werken aan rouwverwerking, zelfinzicht, zelfvertrouwen of zelf-expressie. Binnen mijn project wilde ik een ruimte creëren waarin de vluchtelingen zich konden uiten en was de samenwerking binnen het groepsproces ook belangrijk.

Baker, F.A. (2015). Therapeutic songwriting: Developments in Theory, Methods, and Practise. Hampshire: Palgrave Macmillan.

Hoe het begon

Het idee om een songwriting project te beginnen met vluchtelingen ontstond tijdens een wandeling door het bos in Nederland na terugkomst uit Lesbos. Ik realiseerde mij dat ik blij wordt van schrijven. Ook was ik dus net terug van een periode vrijwilligerswerk doen bij Connect by Music, waarbij ik songwriting had uitgeprobeerd met een collega. Deze sessie met vijf meiden had goed uitgepakt en we zagen het plezier en het contact groeien. Tijdens die wandeling dacht ik: "Wat als ik terug kon gaan om met de mensen liedjes te schrijven? Zodat ze een plek hadden om zich te uiten?". Ik voelde aan alles dat dit was wat ik wilde. Het idee om na de bachelor verder te studeren was altijd al een optie geweest voor mij en nu had ik een studieplan voor de master muziektherapie. 

Het proces vooraf

Ik werd toegelaten tot de master muziektherapie aan ArtEZ Conservatorium Enschede en leerde over het opzetten van een onderzoek. Vooraf keuzes maken terwijl je niet weet hoe het uit zal pakken is spannend. Ik heb bijvoorbeeld gekozen voor het schrijven van liedjes in ‘single sessions’: eenmalige sessies. Uit ervaring wist ik dat het maken van afspraken in een vluchtelingenkamp lastig is. Als ik had gezegd tegen de songwriters: “over twee dagen om 12:00 gaan we verder met het proces”, dan was de helft er die dag niet geweest vanwege plotselinge andere afspraken (dokter, advocaat), vanwege de voedsel distributie, andere lessen of waren ze het simpelweg vergeten. Het was belangrijk voor mij om het een succes ervaring te laten zijn voor de mensen. Dus, moest het met dezelfde groep op dezelfde dag afgemaakt worden. 

De songwriters

De organisatie Connect by Music is op verschillende plekken op Lesbos actief. In eerste instantie wilde ik liedjes gaan schrijven met drie groepen: mannen, vrouwen en adolescenten. Om veel praktische redenen was dit te ingewikkeld. Daarom besloot ik mij te focussen op alleen jongens van 15 tot 20 jaar. Bij deze groepen jongens in kamp Moria kon ik tijdens de reguliere sessies af en toe een songwriting sessie inplannen. In die sessies, werkte ik samen met collega Lore Smits. Er werd eerst gevraagd wie van de jongens mee wilde doen aan songwriting. Ze konden zich dan inschrijven voor de volgende sessie. Op 'songwriting-dag' kwam meestal niet iedereen opdagen. Als er toevallig geïnteresseerden aanwezig waren, konden zij mee doen zolang de groep maar uit maximaal zes personen bestond. Dit was in verband met groepsdynamiek en de tijdslimiet van drie uur per sessie. Ook moest elke taal in de groep vertegenwoordigd zijn door iemand die Engels kon, zodat communicatie tijdens het proces mogelijk was. Uiteindelijk hebben in totaal 35 songwriters meegedaan! Sommigen van hen wilden dit nog een keer doen na de eerste keer en zij zijn in het onderzoek als nieuwe participanten meegerekend. Dit leverde in totaal 47 participanten op. Van deze participanten kwam maar liefst 84% uit Afghanistan. De andere landen van herkomst waren Pakistan (4%), Ghana (4%), Syrië (2%), Sierra Leone (2%), Guinée (2%) en Nigeria (2%). 

 Het begin van een sessie 

De sessies vonden plaats in een klaslokaaltje (container) in kamp Moria. Hier stonden tafels en stoelen en was soms een whiteboard aanwezig. De sessie begon met het uitleggen van het proces en het invullen van de onderzoeksformulieren. Deze waren beschikbaar in vier talen: Farsi, Arabisch, Frans en Engels. De jongens moesten natuurlijk wel toestemming geven voor het afnemen van data (persoonlijke gegevens als leeftijd en afkomst en de songteksen) en het opnemen van audio. Daarna vroeg ik ze op te schrijven wat op dit moment belangrijk voor ze was. Deze vraag had te maken met mijn onderzoeksvraag: “Wat brengen de vluchtelingen tot uiting binnen songwriting?” en mocht dus niet te sturend zijn. Ze mochten dit allemaal opschrijven in hun eigen taal. Sommigen schreven één woord op, anderen een hele lap tekst. 

Het vormen van een lied

Als iedereen toch iets had opgeschreven, werd dit gedeeld in de groep. Ik schreef het globale idee op een whiteboard om een overzicht te krijgen. Deze gesprekken waren interessant, omdat sommige jongens herkenning vonden in andermans verhaal. Hierna werd een structuur gemaakt van alle tekst. Is er een globaal thema of zijn er veel verschillende thema’s? Kunnen we bepaalde stukken als een couplet zien en misschien al iets als refrein? Zo werd de volgorde bepaald van wie begon en wie eindigde. Ook werd er bepaald of iemand zijn tekst wilde zingen, rappen of inspreken. De muziek werd in principe gemaakt met de app GarageBand op de iPad. Deze technologie maakte het mogelijk om binnen een relatief korte tijd muziek te maken en op te nemen. Zo begonnen we met het uitzoeken van een beat (electrische beat, akoestisch drumstel of percussie instrumenten?) en bouwden van daaruit de basis: Wat is de sfeer van het lied? Welk tempo is passend? Welke instrumenten moeten er in? Als iemand bijvoorbeeld graag gitaar in wilde spelen, was dat ook mogelijk. Het was belangrijk om met elkaar te overleggen en verschillende wensen een plek te geven in het lied. Het was mooi om te zien hoe in sommige groepen verschillende culturen samen kwamen en hoe we met elkaar in gesprek gingen over de muziek. 

Het opnemen

Wanneer de muzikale basis stond, kwam de microfoon op tafel. Sommigen werden hier heel enthousiast van en sommigen heel zenuwachtig. Eerst liet ik de jongens wennen aan het horen van zichzelf door de microfoon. Ook mochten ze hun stukje eerst even oefenen. Wat voor de rest lastig was tijdens het opnemen, was dat er complete stilte moest zijn. Niet iedereen had hier de concentratie of het geduld voor. Ook is complete stilte in een kamp niet echt mogelijk. In de periode van opnemen was het winter waardoor de airconditioning met warme lucht vaak aanstond. Dit geluid is soms te horen op de opnames, bijvoorbeeld in lied 3 op het album. Ook hoor je soms kinderen op de achtergrond die buiten aan het spelen waren of hoor je een deur dichtgaan. Ergens heeft dit ook weer zijn charmes, vind ik. Hoe onwennig het opnemen met een microfoon in het begin ook kon zijn, wanneer iemand de eerste de stap had gezet volgde de rest meestal ook. Twee van alle songwriters wilde uiteindelijk niet opgenomen worden. 

En dan?

Als iedereen wat had opgenomen en een titel besloten was, sloten we de sessie af met het invullen van een evaluatie-formulier. Ik nam de opnames mee naar huis en maakte het lied daar verder af. Het waren vooral nog losse puzzelstukjes die ik bij elkaar bracht tot één geheel in de volgorde die we afgesproken hadden. Ook wilden sommige jongens dat er bijvoorbeeld nog strijkers bij kwamen, of dat wij iets zouden inzingen. Dit werd dan ook thuis gedaan. In de dagen na de sessie kregen we vaak te horen: “When is my music finished?”. Wanneer het dan klaar was, nam ik het lied mee en luisterden we het terug met de hele groep. Sommigen vonden het gek om zichzelf terug te horen en sommigen waren erg enthousiast. Als het lied goedgekeurd was, stuurde ik het naar ze op via de mail. Dit was een belangrijk onderdeel van het proces, omdat ik ze zo letterlijk iets kon geven. Een product, hún eigen product. In totaal hebben er tien sessies plaatsgevonden waar tien liedjes uit zijn gekomen. Deze liedjes zijn samengebracht op het album ‘Songs of Moria’. Na terugkomst uit Lesbos heeft Justin van Brussel (ook student aan ArtEZ) de liedjes gemixt. Samen met Lynn Rouwhorst is aan het artwork gewerkt van het album en zo komt het dat het album nu hier aan jou gepresenteerd wordt. Heb je het album nog niet, maar wil je dat wel graag? Klik dan hier om het album te bestellen. Wil je graag meer weten over het project, stuur dan een bericht via 'neem contact met me op' rechts boven aan deze pagina. Volg de gelijknamige Facebook pagina voor updates over het onderzoek of verhalen over de songwriters.